1 Starożytność,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Starożytny Egipt

Sztuka starożytnego Egiptu miała charakter religijny i grobowy (sepulkralny) Jej specyfika wynikała z charakteru religii określającej ziemskie życie człowieka jako fazę przejściową, przygotowującą do pełnego istnienia w wieczności. Absolutna większość zabytków egipskich pochodzi z grobowców.

Władca Egiptu – faraon był wcieleniem boga Horusa.

3100 – 2686 p.n.e. - Okres Archaiczny w historii starożytnego Egiptu, kształtowanie się państwa; panowanie I i II dynastii.

3100 – paleta Narmera

- wykształcenie się kanonu postaci w sztuce egipskiej, obowiązującego do końca istnienia państwowości

Stare Państwo - 2686 – 2181 p.n.e.

· piramida Dżosera w Sakkara – schodkowa, pierwszy grobowiec i zespół świątyń egipskich zbudowany z kamienia (przez Imhotepa – architekta Dżosera).

· piramida łamana w Dahszur dla Snofru, ojca Cheopsa

· wielkie piramidy w Giza – Cheopsa (najwyższa), Chefrena ( z częściowo zachowanym zespołem świątyń i figurą Wielkiego Sfinksa z twarzą Chefrena) i Mykerinosa

· ujednolicenie się zasad kanonu postaci

· wykształcenie się formy mastaby jako grobowca dostojników

· rzeźba – blokowa, monumentalna, twarze oddające podobieństwo rysów (szeroko rozstawione oczy i kości policzkowe, szerokie usta, niskie czoła)

· przewaga polichromowanego reliefu (wypukłego) nad malarstwem

Średnie Państwo - 2133-1670 p.n.e.

· rozwój jubilerstwa

· rzeźba i architektura mniej monumentalna; na twarzach figur pojawia się lekki uśmiech

· portrety pesymistyczne władców (Sezostris III)

Nowe Państwo – 1567 – 1079 p.n.e.

· wykształcenie się kanonu świątyni egipskiej

· rozwój malarstwa – obok tradycyjnych, opartych na zasadach kanonu przedstawień, pojawiły się takie, które traktowały postać ludzką w sposób swobodniejszy ( poza kontrapostu, boczne lub frontalne ujęcie całej postaci)

· w reliefie i malarstwie formy kształtowane płynniejszą, bardziej niż w starym Państwie wyrafinowaną linią, rysy twarzy (także w rzeźbie) - delikatniejsze

· rozwój monumentalnej architektury i rzeźby (posągi władców przed fasadami świątyń);

· świątynie grobowe kute w skałach

· zespoły świątyń z wielką świątynią Amona w Karnaku i Luksorze

· okres amarnejski – czasy Echnatona – reforma religijna (wprowadził monoteizm); rozluźnienie kanonu, sceny rodzajowe z udziałem władcy, deformacja sylwetek ludzkich

· rządy Tutenchamona – następcy Echnatona – powrót do dawnych obyczajów. Grobowiec Tutenchamona jest jedynym grobowcem faraona odnalezionym w stanie nienaruszonym.

Okres Późny - 715-332 p.n.e.

Okres Grecki – 332 p.n.e. - 30 n.e.

- panowanie dynastii Ptolemeuszy – świątynia Horusa w Edfu

Okres Rzymski - 30 – 395

Na terenie między innymi rzymskiej prowincji jaką stał się Egipt powstawały już w czasach apostolskich pierwsze gminy chrześcijańskie. Oryginalnymi zabytkami z tego okresu są tzw. portrety fajumskie ( – n.e.). Ich nazwa pochodzi od oazy , gdzie znaleziono ich pierwszy i największy zbiór. Portrety przedstawiają zmarłych i były przymocowywane do bandaży mumii w miejscu twarzy. Malowane były na deskach lub płótnie pokrytym gipsem o wymiarach od 30 x 15 cm do 50 x 35 cm. Używano techniki lub , a czasem łączono obie w jednym dziele.

Starożytna Mezopotamia

Sztuka sumeryjska i akkadyjska – III tysiąclecie p.n.e.

· okres starosumeryjski – trwał do połowy III tysiąclecia p.n.e.

· Sumerowie pojawili się w Mezopotamii w IV tysiącleciu p.n.e. (zakładali pierwsze miasta – Ur, Uruk, Lagasz i inne)

· posługiwali się pismem klinowym

· budowle wznosili z suszonej cegły; charakterystyczne to zikkuraty – okręgi świątynne o formie kilkukondygnacyjnej wieży – na kolejnych, zmniejszających się schodkowo kondygnacjach znajdowały się tarasy połączone schodami lub rampami. Na szczycie umieszczano świątynię.

· rzeźbę sumeryjską prezentują figurki wotywne (adoranci – schematyzm, bardzo duże, szeroko otwarte oczy, złożone ręce) i kamienne stele upamiętniające ważne wydarzenia historyczne

· na wysokim poziomie stało złotnictwo ( przedmioty z grobów królewskich z Ur – XXVI wiek p.n.e.)

· Sztandar z Ur – drewniana płyta pokryta mozaiką, wykonaną z kamieni, muszli i macicy perłowej. W trzech pasach ukazana jest zwycięska wojna oraz wydana po niej uczta.

· okres akkadyjski - w drugiej połowie III tysiąclecia p.n.e. władzę w Mezopotamii zdobyli przedstawiciele semickiego ludu Akadów (król Sargon Wielki)

· rzeźbę akkadyjska prezentują częściowo zachowane posągi władców o zindywidualizowanych rysach twarzy i precyzyjnym wykonaniu oraz stele (stele Naramsina), w których postacie były smuklejsze i swobodniej traktowane niż sumeryjskie

· renesans sumeryjski - po okresie najazdów i upadku, kultura sumeryjska odrodziła się pod panowaniem Gudei z Lagasz (XXI wiek p.n.e.).

Sztuka starobabilońska

· król Babilonu – Hammurabi władający od ok. 1792 roku p.n.e. podbił inne miasta- państwa na które rozpadło się dawne królestwo sumeryjskie i stworzył imperium babilońskie

· stela Hammurabiego – podłużny kamień, wysokości 2 metrów pokryty pismem klinowym z tekstem kodeksu stanowiącego zbiór praw obowiązujących w całym państwie babilońskim. U góry prawdopodobnie przedstawiono Hammurabiego przed bogiem słońca i sprawiedliwości – Szamaszem

Sztuka asyryjska· Asyryjczycy zamieszkiwali tereny północnej Mezopotamii od V tysiąclecia p.n.e. Na początki II tys. p.n.e. stworzyli państwo, które przeżywało okres szczególnej świetności w latach 722-612 p.n.e., czasach panowania dynastii założonej przez Sargona II. Z tego okresu pochodzą ruiny wspaniałych pałaców w Durszarrukin (pałac Sargona) i Niniwie (pałac Assurbanipala). Pałace te łączyły funkcje administracyjne i religijne.· paradne komnaty pałacowe zdobiono wmontowanymi w ścianę kamiennymi reliefami ilustrującymi kroniki panowania władców (walki, zwycięstwa, polowania, święta, obrzędy, uczty)· w portalach bram pałacowych umieszczano kolosalne lamassu – skrzydlatych geniuszy – strażników bramySztuka nowobabilońska (chaldejska)· w 626 państwo babilońskie zostało ponownie zjednoczone. Do potęgi doprowadził je król Nabuchodonozor (605-562 p.n.e.), wielki budowniczy Babilonu· Brama Isztar – północna brama miasta (w zasadzie budynek bramny z wewnętrznym dziedzińcem), przylegająca do pałacu królewskiego, otwierająca drogę procesyjną ciągnąca się wzdłuż pałacu. · brama oblicowana była cegłą. Na niebieskim tle znajdują się reliefowe przedstawienia zwierząt, które symbolizowały poszczególne bóstwa: – Marduka, byki – i lwy – . Obecnie znajduje się w Muzeum Pergamońskim w Berlinie · w 539 roku król Persji Cyrus II zdobył miasto i opanował kraj

Sztuka starożytnej Krety i wysp cykladzkich

· idole cykladzkie – powstawały na wyspach cykladzkich w ciągu III tysiąclecia p.n.e. (epoka brązu). Są to przeważnie małe kamienne figurki kobiet i mężczyzn (wojownicy, muzykanci) o charakterystycznej zredukowanej formie, wkładane do grobów. Powstawały też większe (do półtora metra), prawdopodobnie ustawiane w miejscach kultu.

· kultura kreteńska (minojska) rozwijała się od III tysiącleciu p.n.e. Szczyt rozwoju przeżywała w II tysiącleciu, zwłaszcza między XVIII a XIV wiekiem p.n.e. (w XIV wieku podporządkowali sobie Kretę Achajowie, w 1100 roku p.n.e. miał miejsce najazd Dorów)

· pałace kreteńskie odkryte w Knossos, Fajstos i Malia zajmują olbrzymie tereny – największy w Knossos, będący siedzibą władcy rozciąga się na obszarze 17 400 metrów Układ budowli kształtowany był wokół centralnego umieszczonego wewnątrz kompleksu zabudowań. Sytuowane je na zboczach gór, stąd zróżnicowana ilość kondygnacji. Dolna część budowli przypominała labirynt.

· rzeźbę kreteńska prezentują figurki kobiet (kapłanki lub boginie) ubrane w tzw. stroje dworskie (szeroka spódnica i obcisły kaftanik odsłaniający piersi). Wykonywane je z gliny, (np. boginie z wężami), kości słoniowej oraz brązu.

· Ściany pomieszczeń w kreteńskich pałacach zdobiono freskami. Ich tematem jest rodzima flora i fauna (także morska), postacie ludzkie lub zwierzęcej na tle pejzażu, sceny z życia dworu, uroczystości świeckie i religijne. W ruinach pałacu w Knossos znaleziono tylko niewielkie fragmenty fresków. Duże i o wiele lepiej zachowane odkryto na wyspie Santorini w mieście Akrotiri (freski pokrywały ściany domów i pochodzą prawdopodobnie z XVI w p.n.e.)

· starsza ceramika kreteńska to wazy kamaresowe z motywami ornamentalnymi w kolorach białym, żółtym lub czerwonym malowanymi na ciemnym tle. W XVI wieku p.n.e. pojawił się „styl morski” (popularny motyw ośmiornicy)

· pałac w Knossos został odkryty i częściowo zrekonstruowany przez angielskiego archeologa Artura Evansa na początku XX wieku.

Sztuka mykeńska (achajska)

· Rozwijała się między 1600 a 1100 rokiem p.n.e. na Peloponezie. Związany Jej rozkwit związany był z ekspansją na wyspy a przede z wszystkim podbiciem Krety i zaadoptowaniem osiągnięć kreteńskiej kultury

· Achajowie budowali na wzgórzach obronne twierdze (cytadele) – ośrodki władzy i sztuki. Cytadele w Mykenach i Tirynsie otaczają potężne mury (mury cyklopowe), w których znajdowały się monumentalne bramy (Brama Lwów w Mykenach). Ich centrum stanowił pałac władcy – megaron. Ściany i posadzki pałaców pokrywano malowidłami.

...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]